Διαβάζοντας το πρώτο τεύχος της Σεμπριάς ενός φρέσκου φανζίν η ματιά μου έπεσε στο παρακάτω κείμενο:
Καλπάκι
χειμώνας 1972
τάγμα ανεπιθύμητων, στη μέση του πουθενά
δίπλα σε ένα χωριό των τεσσάρων μόνιμων κατοίκων ιδεολογία με το τσουβάλι/ απαγορευμένη ζώνη
στην εσχατιά των εθνικών συνόρων
αλήθεια, τόση εμπιστοσύνη στους ”εθνικούς προδότες”;
μία συνοριακή γραμμή, η φύλαξη της, στα χέρια και στο
μυαλό τους/ σαν έγκλειστοι σε ψυχιατρείο
μια δεκαετία με το σύνθημα θα συμπεριλάβει
και τις φυλακές
τρέχαμε στα κάγκελα να δούμε το αμάξι που περνούσε
λίγα τα αμάξια τότε/ ακόμα λιγότερα αυτά που φτάνανε
στο Καλπάκι/ διαδικασία ολόκληρη
γραφειοκρατία/ στην Ασφάλεια των Ιωαννίνων
να είσαι έτοιμος να απαντήσεις πειστικά σε αναρίθμητα
”γιατί”/ γιατί εσύ;/ γιατί εκεί;/ γιατί τώρα;
γιατί τόσο καιρό;/ και μετά αναμονή
ξαναπέρνα τρεις ημέρες μετά
ξεσκονισμένος ο φάκελος σου, θα έχει απαντήσεις στα προηγούμενα ”γιατί”
και θα ξέρεις αν θα έχεις
στα χέρια σου την άδεια για να ταξιδέψεις
στο Καλπάκι/ απαγορευμένη ζώνη
στρατιωτικά μυστικά, λέγανε
κοινό το μυστικό/ απαγορευμένα μυαλά σε τιμωρία
32 μήνες/ χωρίς τη φυλακή.
Πόσο θα αντέξεις/ το μυαλό δοκιμάζεται/ το σώμα δοκιμάζεται
στο άχτι τους έχεις/ η ευκαιρία δόθηκε βράδυ
τη μάτωσες τη μύτη του λοχαγού και ας ήξερες
ότι οι δικαιολογίες μετά δε θα πιάνανε
και βρέθηκες χωρίς να το πολυκαταλάβεις σε ομάδα αποναρκοθέτησης
ήταν αλλιώς τότε/ στην άκρη νοητών συνοριακών γραμμών
με ένα οπλοπολυβόλο να σε σημαδεύει απ’ απέναντι σε κάθε σου βήμα
κάνει κρύο/ είναι και ο ιδρώτας κρύος
ένα ύπουλο σύρμα να ανυπομονεί να συναντήσει τα άρβυλα σου/ το βήμα σου
και αν βρεθείτε;/ ο μηχανικός ακολουθεί τα σημάδια από την ”ουρίτσα” της
στολής για να έρθει να σε συναντήσει/ εσένα/ τα άρβυλα/ το σύρμα
τυχερός αν δεν σε συναντήσει εκείνο πρώτα/ δε θα έχεις χρόνο να το σκεφτείς
ενώ τώρα άπλετος χρόνος να σκεφτείς εκείνους της ομάδας που χάσανε πόδια
και κατάλαβες την τιμωρία σου όταν οι άλλοι πείρανε 33 δραχμές
εσύ εισέπραξες άρνηση/ οι άλλοι ήταν ”εθελοντές” λέγανε, εσύ τιμωρημένος
ανακατωσούρα στο μυαλό/ ”εθελοντές”
πόσο εθελοντής είναι ένας ποι-φυ-τζής;/ πόσο τιμωρημένος ήσουν εσύ;
Άσε με ρε πατέρα!
Μία ερώτηση/ μόνο για ΄σένα
τάγμα ανεπιθυμήτων δεν είπες;
γι’ αυτούς ήσουν ανεπιθύμητος/ αυτοί για σένα γίνανε ποτέ ανεπιθύμητοι;
όχι, δε θα πάω/ πάνε 2,5 χρόνια και κάτι τώρα/ το έχουμε λήξει αυτό
δείξε υπομονή
θα σου χαρίσω φάκελο για να μαζεύεις τα χαρτιά που στέλνουνε
ε, ψιτ, σου είπα δε θα πάω
όχι, δε σου πουλάω τρέλα/ εδώ δεν πούλησα τρέλα στο στρατό
πάλι τα μπέρδεψες/ δεν είμαι, απλά, αρνητής στράτευσης/ σκέτος
δε βάζω το χακί αλλά δε θα δουλέψω και εθελοντικά για πάρτη του
θυμήσου τους ”εθελοντές” που είχες πλάι σου
εκεί στο σύνορο
και μπορεί να με καταλάβεις.
Πρόκειται για ένα μυθοπλαστικό κείμενο, μια συνομιλία ανάμεσα σε έναν πατέρα και στον γιό του, ο οποίος προσπαθεί χρησιμοποιώντας τις μνήμες του πατέρα του να του εξηγήσει την απόφαση του να μην υπηρετήσει στον στρατό.. Αυτό που μου κίνησε το ενδιαφέρον είναι η αναφορά του τόπου. Καλπάκι χειμώνας 1972. Τι ήταν το Καλπάκι και γιατί η αναφορά στο όνομα του και η χρησιμοποήση του σε ένα κείμενο ύστερα από 40 χρόνια..
Πηγαίνοντας λοιπόν πίσω φτάνουμε στο 1924 όπου ξεκινούν και οι πρώτες διώξεις μελών του νεοσυσταθέντος Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας. Ο Αλ. Παπαναστασίου θεσπίζει το διάταγμα «Περί αποκαταστάσεως εν έκαστο νόμων επιτροπών Ασφαλείας» για να έρθει εν συνεχεία η δικτατορία του Πάγκαλου να εμπλουτίσει την αντικομμουνιστική νομική θωράκιση της χώρας με το εδάφιο περί «παντός ατόμου υπόπτου δια πράξεων αντικείμενων εις την δημόσιαν τάξιν, ησυχίαν και ασφάλειαν της χώρας». Έπρεπε να φτάσουμε στο 1929 όπου η κυβέρνηση Βενιζέλου θεσπίζει τον νόμο N.4229/24 Ιουλίου 1929 (ΦΕΚ 245/Τεύχος Πρώτον/25Ιουλίου1929). Το περίφημο ιδιώνυμο. Τίτλος: “Περί των μέτρων ασφαλείας του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών” και στόχος η ποινικοποίηση των ‘ανατρεπτικών’ ιδεών, και η δίωξη κυρίως των κομμουνιστών και των συνδικαλιστικών κινητοποιήσεων οι οποίες βρίσκονται σε όξυνση.
Ο βαρύς απολογισμός του νόμου καταμετράτε: Από τον Αύγουστο του 1929 που αρχίζει η εφαρμογή του “ΙΔΙΩΝΥΜΟΥ” ως το τέλος του 1932: 12.000 συλλήψεις και 2.203 καταδίκες. Οι φυλακίσεις ανέρχονται σε 1.936 χρόνια, η εξορία στα νησιά σε 785 χρόνια. Όσοι καταδικάζονταν ακολουθούσαν την διαδρομή φυλακή και εξορία.
Ο στρατός αποτελεί ιδιαίτερη περίπτωση αφού 120 φαντάροι εξορίζονται στο Καλπάκι. Οι κομμουνιστές φαντάροι στέλνονταν στον πειθαρχικό ουλαμό στο Καλπάκι. Ο «Πειθαρχικός Ουλαμός Καλπακίου» λειτούργησε από το 1924 μέχρι το 1934. Οι συνθήκες διαβίωσης είναι απάνθρωπες, ενώ τα βασανιστήρια είναι σε καθημερινή βάση. Από τον Ουλαμό Καλπακίου περάσαν πολλά μέλη της ΟΚΝΕ που κατηγορήθηκαν για συμμετοχή σε αυτήν, ανάμεσα τους και ο Θανάσης Κλάρας- Αρης Βελουχιώτης.
Στα γράμματα των φαντάρων που διασώθηκαν , καθώς και σε διηγήσεις της εποχής περιγράφονται με τρόπο γλαφυρό τα βασανιστήρια και τα καταναγκαστικά έργα στα οποία υποβάλλονταν οι κομμουνιστές στρατιώτες.
Η αντίδραση των στρατιωτών απέναντι σε αυτήν την θηριωδία είχε σαν αποτέλεσμα να παραπεμφθούν το 1930 7 από αυτούς στο στρατοδικείο για στάση. Δύο από αυτούς, ο Μάρκος Μαρκοβίτης στέλεχος της ΟΚΝΕ από τη Νάουσα και ο Γιάννης Πανούσης καταδικάζονται σε θάνατο. Ενώ σε ισόβια οι Γαμβέτας και Βλαντάς, σε 7 χρόνια φυλάκισης οι Αδαμόπουλος και Τσακίρης και σε 2 χρόνια ο Κορδέλης. Το στρατοδικείο Ιωαννίνων μετατράπηκε σε αρένα επίδειξης αντικομμουνιστικής μανίας, χαρακτηριστικά ο διοικητής του Καλπακίου Παπαχρήστου καταθέτει γεμάτος περηφάνια για το έργο του ότι «χρησιμοποίησε κατά των κομμουνιστών ασύγκριτα αγριότερα από τους ιεροεξεταστές μέτρα».
Η δίκη των κομμουνιστών φαντάρων δημιουργεί διεθνή κατακραυγή της αστικής τρομοκρατίας στην Ελλάδα. Προσωπικότητες από την Ελλάδα και την Ευρώπη στάθηκαν αλληλέγγυοι στους 7 στρατιώτες. Ανάμεσα τους οι Παλαμάς, Ξενόπουλος, Γληνός, Καζαντζάκης, Βουτυράς, Βάρναλης, Τερζάκης, Λαυράγκας, Νιρβάνας, Καμπούρογλου, Μαλακάσης, Κορδάτος, Κατηφόρης, κ.α. Ανάμεσα στις διεθνείς προσωπικότητες που συνυπέγραψαν τη διαμαρτυρία ήταν και ο Α. Αϊνστάιν.
Ήταν τέτοια η εγχώρια και διεθνής κατακραυγή αφού ακόμα και ο ντόπιος συντηρητικός τύπος αναρωτάτε για την κατάσταση στον Ουλαμό:
«Οι φυλακές της Αίγινας φιλοξενούν εδώ και πέντε μέρες τους επτά καταδικασθέντες από το Στρατοδικείον Ιωαννίνων, άλλους σε θάνατο, άλλους σε ισόβια και άλλους σε πρόσκαιρα δεσμά. Για την καταδίκη των δύο από αυτούς σε θάνατο, των Πανούση και Μαρκοβίτη, μία μεγάλη μερίς της κοινής γνώμης εξηγέρθη με επικεφαλής μίαν ομάδα ανθρώπων των γραμμάτων και της επιστήμης. στο Καλπάκι του ελληνικού στρατού πηγαίνουν άνθρωποι τις περισσότερες φορές αθώοι ή, κι αν είναι ένοχοι, είναι ένοχοι μιας πίστεως προς μίαν ιδεολογίαν (την κομμουνιστική) που δεν αξίζουν τα ακατανόμαστα και άθλια μέσα των ανθρώπων του πειθαρχικού ουλαμού του Καλπακίου» και συνεχίζει ο δημοσιογράφος προκρίνοντας το κλείσιμο του κολαστηρίου:
«Είναι πέντε χρόνια τώρα που ο πειθαρχικός ουλαμός Καλπακίου δρα, υπάρχει και δέχεται τα θύματά του, κάτω από τις ευλογίες και τα συγχαρητήρια των ανθρώπων του πολιτισμού και της δικαιοσύνης.
Αλλά τι κάμνει αυτός ο ουλαμός; Γιατί υπάρχει; Τι γίνεται εκεί πάνω;
Κανείς μέχρι σήμερα δεν είχε το θάρρος να το πει.
Οι ψευτοανθρωπισταί, οι «περίφημοι» διανοούμενοι τον θυμήθηκαν τώρα με την καταδίκη του Πανούση και του Μαρκοβίτη.
Το Καλπάκι πρέπει να λείψει. Όσοι έτυχε να πάνε για διάφορους λόγους εκεί επάνω,
στην κόλαση των αλβανικών συνόρων, μιλούν με ντροπή
για τα ακατανόμαστα και τραγικά μαρτύρια των στρατιωτών του ουλαμού.
Το ξύλο, οι βρισιές, ο εκφυλισμός των αξιωματικών και υπαξιωματικών
εις βάρος των δυστυχών θυμάτων των, η 15ωρος εργασία για την κατασκευή δρόμων,
την μεταφοράν νερού και το σπάσιμο χαλικιών αποτελούν
μια πολύ φτωχική και ελλιπή περιγραφή της κολάσεως του Καλπακίου.
Υπάρχουν άνθρωποι που έτυχε να έχουν υπηρετήσει στον απαίσιον αυτόν ουλαμόν,
παιδιά οικογενειών ή και τίμιοι, ηθικοί εργάται και οι οποίοι σήμερα έχουν τρελαθεί από τα βασανιστήρια και την αγωνία που τράβηξαν εκεί πάνω».
Κάτω από την πίεση των διαμαρτυριών η κυβέρνηση υποχωρεί, οι θανατικές καταδίκες ανακλήθηκαν , ενώ μειώθηκαν και οι υπόλοιπες ποινές..
